Voor de wijk de Passart in Heerlen heeft NOV’82 Architecten een plan ontwikkeld waarbij een braakliggend terrein wordt getransformeerd tot een bijzondere boomgaard met moestuinen. Het concept is een win-win-win concept waarbij de gemeente niet hoeft te investeren in haar braakliggende grond, een boomgaardhouder geld verdient aan het gebied en de wijk een mooie plek krijgt om te vertoeven. Het ontwerp is het resultaat van een prijsvraag uitgeschreven door Battle of Concepts. NOV’82 Architecten won de eerste prijs.
Het concept
Het kernwoord van het concept is “groei”; letterlijk het groeien van planten en bomen, het steeds groter worden van het project, en bovenal het groeien van de kwaliteit van de leefomgeving in de Passart. Ironisch is dat juist de krimp die de sloop van de flats noodzakelijk maakt voor groei zorgt. Deze groei zal worden gerealiseerd in de vorm van een boomgaard.
Het braakliggende terrein dat vrijkomt na sloop van drie flats wordt door de gemeente uitgeleend aan een boomgaardkweker. Deze kan er voor een periode van zo’n 10 jaar fruit- en notenbomen laten groeien. De bomen worden meer waard naarmate ze groter worden en zo verdient de boomkweker geld aan het gebied. De gemeente hoeft het gebied niet zelf te onderhouden of te upgraden en bespaart zo geld.
Tevens wordt er een stichting opgezet die zorg draagt voor de boomgaard. De stichting genereert financiële middelen doordat de bomen tegen een klein bedrag geadopteerd kunnen worden. De adopteurs krijgen in ruil voor hun bijdrage elk jaar een mandje met het fruit en de noten van de bomen. De stichting investeert het verkregen geld vervolgens in de inrichting en onderhoud van de boomgaard. Zo kunnen er bijvoorbeeld wandelpaden, bankjes en speeltoestellen komen. In de loop van de tijd groeit de waarde van het gebied en krijgen de omliggende wijken een mooi stuk groen in ruil voor de oude, grijze flats.
Het ontwerp
Op het drie hectare tellende plangebied is een grid ontworpen dat de groei van de boomgaard op een gestructureerde manier kan begeleiden. De bestaande, waardevolle elementen zoals bijvoorbeeld het trapveld, de chatbox en de speeltuintjes worden in het plan opgenomen. De boomgaard zal de achtergrond voor deze activiteiten vormen. Op die manier wordt het bestaande gewaardeerd en worden er (sloop)kosten bespaard en activiteit toegevoegd aan de boomgaard.
De footprint van de vroegere flats wordt behouden in de vorm van uitzonderingen in het grid van fruitbomen. Hier kunnen in het begin van de 8 jaren, net zoals nu gebeurt, zonnebloemen of graan verbouwd worden. De boomgaard zal groeien en langzaamaan de footprints van de verdwenen flats overwoekeren. Zo symboliseert het ontwerp het afscheid van het verleden en de vooruitgang naar een fijne toekomst.
Het eindresultaat van het ontwerp ligt nog niet vast, maar zal vorm krijgen door groei. Het ontwerp kan aangepast worden aan de behoefte van de wijk, en is zo flexibel in zijn opzet. Het grid biedt houvast voor deze ontwikkeling, zodat door de jaren heen wel een eenduidig ontwerp zal ontstaan.
Tijdelijkheid
Het concept van de boomgaard is gestoeld op het idee dat deze acht jaar zal bestaan. Na deze periode kan de kwekerij de bomen met winst verkopen. Daarnaast is het de bedoeling dat alle nieuwe toevoegingen die de Stichting zal doen, zoals bijvoorbeeld een wandelpad of zitplekken, gemaakt worden met herbruikbare of hergebruikte materialen. Zo zouden bankjes na 8 jaar op andere plekken in de wijk geplaatst kunnen worden en bijvoorbeeld de bestrating van het wandelpad doorverkocht worden. De keuze in materialen laat zien dat deze plek tijdelijk is.
Foto’s: Rudolf Sipkema
